İngilizcesi "brown bear" olan ve Amerika'da "grizzly bear" diye bilinen Ursus arctos, Türkiye'de bozayı diye bilinir. Kahverengi ayı diye bir canlı yoktur ve yanlış tercümeden kaynaklanmaktadır. Bu hatayı yeni çıkan bir çeviri kitapta da yapmışlar. Kitabın adı"Ayı". Bir antropolog tarafından yazılmış. Boz ayıların özellikle Avrupa'da yaşayanları "European brown bear" (Avrupa bozayısı) diye geçiyor. Ayrı bir alt tür olduğu ve diğer populasyonlardan yalıtılmış olduğu söylenemez. Örneğin Ruslar çalışmaları sonucunda Kafkasya’dan 3 alt tür tanımlamışlardır. Türkiye'deki boz ayıların Avrupa’da yayılan U. a. arctos’tan farklı olup olmadığını öğrenmek için biraz daha zaman ihtiyacımız var.
Diğer alt türe (U. a. syriacus, Suriye bozayısı) gelince güneydeki aşırı avcılık nedeniyle yok olmuş durumda. Bu nedenle Türkiye’deki ayılar için kısaca "Ursus arctos" ve bozayı demek en doğrusudur. Çünkü halen aksini ispat edebilecek genetik bir çalışma yapılmamış durumdadır. Ama bu türün içinde de varyasyonlar mevcuttur ve habitata göre morfolojik adaptasyon gösterebilirler. Ayrıca köylerde birçok insan siyahtan beyaza, altın sarısından kızıla kadar farklı renkte ayılar gördüklerini söylerler. Bunlar da doğrudur ancak bu ayıların hepsi bozayıdır.
Ayıların boyunda veya belinde beyaz-boz açıklıklar ilk doğdukları zaman daha belirgindir, ancak zamanla ergenliğe ulaştıkça ve ilk kışı geçirdikten sonra kaybolmaya başlarlar veya bazı bireylerde küçük beyaz lekeler halinde kalabilirler.
Türkiye'de bozayılar kış uykusuna yatarlar ama bu uyku tüm aktivitenin azaldığı tam bir kış uykusu (hibernasyon) değil normal uykunun uzatılmış halidir. Yani vücut sıcaklığı 33-35 derecede kalır. Kışın her gün 300 gr.ile 3 kilo arasında vücut ağırlığından kilo kaybedebilirler. Eğer uyarılırlarsa kalkıp gezebilirler ya da yattıkları yeri değiştirebilirler. Ancak çöple beslenmeye alışmış olanlar daha kısa uyurlar. Bursa Karacabey'deki gibi kapalı alanda sürekli beslenen ayılar kış uykusuna yatma gereği görmeyebilirler. Kış uykusu Türkiye'de ortalama 3 aydan az değildir. Aralık-Ocak-Şubat süresince neredeyse tam olarak yatarlar. Ama arada bir kalkıp gezinebilirler.
Türkiye'deki ayıların bir araya gelip balık tuttuğuna dair bir bilgi yoktur. 2003'ten bu yana yaptığımız çalışmalarda da bunu görmedim. Ancak kıyıya vurmuş veya ağla tutulmuş balıkları yedikleri için, ya da çok az avlanılan derelerdeki suya yakın büyük balıkları kolay olması sebebiyle yakaladıkları anlatılmıştır. Hatta ayı dereden geçerken görülünce, insanlar tarafından balık tutuyor diye düşünülmektedir.
Türkiye'deki ayı hikayelerini en güzel anlatan kitaplardan bir tanesi "Ayı Hikayeleri" veya " Bak Şu Ayının Yaptığına" adlı kitaptır. Aslen çalışma alanımızda yer alan Barhal köyünden olan Biyolog Hüseyin Avni Özen tarafından sade ve akıcı bir dille yazılmıştır, okumanızı tavsiye ederim.
Hüseyin AMBARLI
Yaban Hayatı Araştırmacısı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder