Bozayıların Radyo ve GPS-GSM vericili Tasmalar ile İzlenmesi ve Koruma Çalışmaları

Bozayıların ekolojisinin araştırılması ve izlenmesi  kapsamında ilk bozayı 2005 yılında Artvin Yusufeli’de yakalanıp, radyo vericili (VHF) tasma takıldıktan sonra doğaya geri bırakılmıştır. Daha sonra araştırma alanında yürütülen proje yaban hayatı çalışmaları sırasında 8 tane daha bozayı yakalanarak GPS-GSM vericili tasmalar ile izlemeye alınmış ve halen 4 tanesi izlenmektedir. Yakalanan ilk ayının adı Karabey, diğerleri sırasıyla Kesik kulak, Bayram, Dido, Hazal, Tosun, Bozo ve Toraman'dır.

GPS-GSM vericili tasmalar, hayvanın konumunu uydulardan yararlanarak belirledikten sonra bu bilgiyi (kapsama alanına girdiğinde) kısa cep mesajı olarak araştırmacıya yolluyor. Konum bilgisi yanısıra sıcaklık ve hayvanın o anda hareketliliği de elde ediliyor.

 

Türkiye'de araştırma amacıyla yakalanan ilk ayı, Eylül 2005'de tasmalanan Karabeydir. 4 yıl boyunca sinyalleri alınan Karabey 140 kg ağırlığında bir erkek ve Özgüven civarında gezmektedir. VHF tasmalarından kesin koordinat elde edilemediğinden konumu bu süre boyunca yaklaşık olarak belirlenebildi.

GPS-GSM tasmalarla izlemeye ise 2009 yılında başlandı. İlk olarak 8 Mayıs'ta yakalanan Kesikulak 130 kg ağırlığında ve 8-9 yaşlarında bir erkek. Çiftleşme döneminde dağları aşıp bir süre için Rize iline geçen ayının tasması, yakalandıktan 6 hafta sonra - büyük olasılıkla bir kavga sırasında - boynundan çıktı.

7-8 yaşlarındaki 85 kg ağılığındaki dişi Dido 10 Eylül 2010'da yakalandı. Dido'nun sağ ön pençesi, büyük olasılıkla yavruyken yakalandığı bir kapanda kopmuş ve temiz bir kesik olarak kapanmış. 2010 güzünde yanında sağlıklı bir yavrusu ile fotokapanlarımıza yakalanmıştı. Kışın izlediğimiz diğer ayılardan farklı olarak, kış uykusunu oldukça alçakta 1500 m. civarında bir kaya oyuğunda geçirdi. Geçtiğimiz Mayıs ayında (çiftleşme mevsimi) Kesikkulak'la birlikte fotoğraflandı. Önümüzdeki kış yeniden yavrulaması bekleniyor.

 

Bayram 3-4 yaşlarında, 75 kg ağırlığında genç bir erkek. 10 Eylül'de yakalandıktan sonra kendine uygun bir yaşama alanı bulmaya çalışırken sık sık yer değiştirmesiyle dikkat çekiyor. Bu yer değiştirmelerde yetişkin erkek ayılarla karşılaşmalarının etkili olduğunu düşünüyoruz. Bayram, kış uykusunu 2700 m yükseklikte geçirdi.

9-10 yaşlarındaki 120 kg ağılığındaki dişi ayı Hazal 15 Eylül 2010'da yakalandı. Sonbaharı terkedilmiş elma bahçelerinden beslenerek geçiren Hazal kış uykusunu 2700 m yükseklikteki bir mağarada da geçirdi.  Şubat ortasında ikizleri olan ayımız Mayıs sonunda yavrularıyla birlikte gözlendi. Hazal şimdilik yavrularını diğer ayılardan çok sakınıyor.

Şimdiye kadar yakaladığımız en iri (160 kg) ayı olan Tosun'a 1 Ekim 2010'da tasma takıldı. Ancak kış uykusu öncesi semirme döneminde kalınlaşan boynunda tasma durmadı ve daha ikinci gün tasmayı çıkaran Tosun kayıplara karıştı.

5-6 yaşlarında ve 85 kg ağılığındaki Bozo ise genç bir ayıdır. Bu genç erkek birkaç hafta içinde Arhavi sınırında 2700 m. yükseklikteki alpin çayırlara tırmandı ve şu sıralarda orada vakit geçiriyor. Çiftleşme dönemi bitince geri dönecek mi, yoksa mekan mı değiştirecek merakla bekliyoruz.

Bozayıların Türkiye’de en yoğun olduğu illerden Artvin’de farklı ayılar kimi zaman birbirine çok yakın mesafelere gelebilmektedir. Aşağıdaki fotoğrafta da gözüktüğü üzere çiftleşme zamanı yavrulu dişiler ile büyük erkekler karşılaşabilmekte veya gruplar oluşabilmektedir.